Weipoldertje de Oostpunt te Hoogvliet

Samenvatting

Het kleine weipoldertje ‘de Oostpunt’ ligt op de uiterste oostpunt van de polder Meeuwen- Zalm- en Elftplaat. Het grasland – met oppervlakte van ca. 2.8 hectare – vertegenwoordigt een grote cultuurhistorische waarde. Voor zover kan worden nagegaan is dit een graslandrelict van zo’n 200 jaar oud. Bovendien is het anno 2023 nog de enige intacte polder van Hoogvliet. Tot ±2021 vond hier zomerbeweiding plaats met jongvee. In de laatste jaren is de beweiding verdwenen en begint het terrein te verruigen. In 2023 werd het geheel geklepeld. Daarbij is de bodem- en greppelstructuur schade toegebracht, evenals de flora en fauna in het terrein.

We zien deze laatste overgebleven polder van Hoogvliet gestaag aftakelen. Dit document bevat een hartstochtelijk pleidooi voor het behoud van deze weipolder, met als speerpunten:

·       herstel van de greppelstructuur;

·       terugbrengen van beweiding door koeien;

·       bevordering van de (a)biotische condities in het terrein.

Ontstaansgeschiedenis

De inpoldering van de Oostpunt viel vermoedelijk samen met de inpoldering van de Meeuwen-, Zalm- en Elftplaat omstreeks het jaar 1800 (zie Bijlage A). Momenteel behoort het tot het grondgebied van Rotterdam, voorheen behoorde het echter tot het grondgebied van Poortugaal. Aan de zuidkant loopt de getijdenrivier de Oude Maas, aan de noordkant (de overblijfselen van) het Poortugaalsche Gat wat toegang bood aan vaartuigen richting de Poortugaalsche Haven. Tijdens de Watersnoodramp in 1953 heeft aan de noordwestkant een grote dijkdoorbraak plaatsgevonden waarna de dijk is verlegd.

Er zijn weinig historische gegevens of beeldmateriaal beschikbaar over de Oostpunt. In de Beeldbank van het Stadsarchief van de gemeente Rotterdam is een luchtfoto aanwezig uit 1937 (NL-RtSA_4177_FD-4299-340-01). Daarop is een greppelstructuur zichtbaar met een dam in het centrum, evenals een omringende kade.

Ook is er een luchtfoto uit 1926 van het krankzinnigen gesticht Maasoord waar in de achtergrond de Oostpunt zichtbaar is (NL-RtSA_4232_1970-616). Hier is onder meer te zien dat er rondom laanbomen stonden, evenals een solitaire boom in het weiland. 

Terreineigenschappen

Het gehele terrein bestaat uit grasland. De maaiveldhoogte varieert tussen +0.60 en +0.90 N.A.P. De begreppeling is noord-zuid gelegen met een tussenafstand van ca. 12 meter. Gezien de overeenkomst met bovenstaande luchtfoto betreft dit naar alle waarschijnlijkheid de oorspronkelijke greppelstructuur.

Aan de westkant ligt de na 1953 omgelegde dijk van ca. +3.50 N.A.P. Aan de noord- en oostkant ligt de originele zomerkade met een hoogte van ca. +1.70 N.A.P. Aan de zuidkant ligt de nieuwe zeewering van deltahoogte (+5.50 N.A.P.) bovenop het voormalige zuidelijke deel van de zomerkade. In de oorspronkelijke situatie zal de Oostpunt – gezien de hoogte van de kade – zo’n tienmaal per winterseizoen zijn ondergelopen tijdens hoge waterstanden. Met de afsnijding van de getijdeninvloed na de realisatie van de nieuwe zeewering is dat verdwenen.

De Oostpunt heeft thans een ‘eigen’ watersysteem. Het staat indirect in contact met het Poortugaalsche Gat en wordt gescheiden door een stuw en een duiker die onder de zomerkade doorgaat. De historische omliggende sloot is in onderhoud bij de gemeente. De zuidelijke sloot die in onderhoud is bij het waterschap is niet oorspronkelijk.

Het water in de sloten is van relatief goede kwaliteit. Tijdens het zomerseizoen is het helder. Er groeien vele waterplanten en er is weinig algenbloei. Het is zelfs één van de weinig plekken in de omgeving waar kranswier groeit, een indicator voor een goede waterkwaliteit Vermoedelijk wordt de Oostpunt mede gevoed door kwel en hemelwater. In januari 2024 werd water vanuit de Oostpunt geloosd op de Poortugaalsche Haven. De stuw stond op dat moment ruimschoots lager dan het waterpeil. Het zou in theorie mogelijk zijn om dit water van goede kwaliteit vast te houden in de Oostpunt.

Onderhoud

Zoals de term weipolder al impliceert werd dit type grasland vroeger benut om het vee te weiden. Voor zover wij konden nagaan gold dat ook nog voor de afgelopen twintig jaar. Maar sinds ±2021 loopt er geen vee meer. 

Temeer is het weiland al sinds 2017 aan het aftakelen door verruiging. Deze ruigte werd in 2018 al eens gedeeltelijk geklepeld. In mei 2023 werd het terrein opnieuw geklepeld, maar dan volledig. Door de uitvoering met zwaar materieel heeft dat geleid tot veel insporing en bodemschade. Bovendien is er haaks op de greppels gereden, wat funest is voor de historische greppelstructuur.

Conclusie

Als één van de weinige plekken waar het oorspronkelijke cultuurlandschap van Hoogvliet niet ten prooi gevallen is aan verstedelijking bezit het kleine poldertje ‘de Oostpunt’ een grote cultuurhistorische waarde. Zowel de omringende dijken, de begreppeling als het slotenstelsel zijn al minstens 100 jaar oud, maar vermoedelijk zelfs ongewijzigd sinds de inpoldering omstreeks het jaar 1800. Voor zover bekend werd het grasland al die tijd beweid door vee. Recentelijk is de beweiding verdwenen en begint het grasland te verruigen. Het besluit om het terrein dan maar te gaan maaien gaat ten koste van de oorspronkelijke en waardevolle eigenschappen.

De Oostpunt verdient het om gekoesterd te worden. Wij pleiten ervoor dat de recent optredende aftakeling wordt afgewend. Het terugbrengen van zomerbeweiding door koeien alsmede het herstel van de begreppeling hebben daarbij de prioriteit. Als schaduwplek voor het vee kan de solitaire boom worden herplant zoals deze er in 1926 ook al stond. Het heeft de voorkeur om in het winterseizoen een hoger oppervlaktewaterpeil toe te passen dan tijdens het zomerseizoen, om zo het water van goede kwaliteit vast te houden en de abiotische condities te bevorderen

Bijlage A – de Oostpunt in de jaren 1800, 1850, 1950 en 2000.